Liga Hanzeatycka (Hanse) była regionalnym sojuszem miast północnych Niemiec, które kontrolowały handel wzdłuż Morza Bałtyckiego i Morza Północnego i rozkwitały w późnym średniowieczu. Historycy odnoszą się do Hanzy jako wczesnego przykładu integracji regionalnej w Europie. W rzeczywistości, aż do powstania Unii Europejskiej (UE) w drugiej połowie XX wieku, Liga Hanzeatycka była najobszerniejszym i najsilniejszym regionalnym stowarzyszeniem gospodarczym w Europie. Podobnie jak UE, hanzeatycka liga z czasem przekształciła się w bardziej kompleksową i zintegrowaną Unię, aby skuteczniej kontrolować siły gospodarcze, handlowe i polityczne, które zagrażały poszczególnym miastom w regionie. Podobnie jak Unia Europejska, Hanza również doświadczyła silnych sił odśrodkowych, które ograniczały osiągnięty stopień integracji.
Ostatecznie, w XVII wieku, ten podział na niemieckie miasta, wraz z niemożliwymi do powstrzymania globalnymi zmianami gospodarczymi i politycznymi, potępił Hanzeatycką Ligę jako realną potęgę gospodarczą w Europie Północnej. Historycy ekonomiczni sięgają początków Ligi Hanzeatyckiej z połowy XIV wieku, kiedy pierwsze wzmianki o istnieniu takiej ligi pojawiły się w dokumentach handlowych. Rosnący zasięg i wpływy Ligi Hanzeatyckiej rzeczywiście nie były odosobnionym rozwojem, ale częścią bardziej ogólnej penetracji wpływów niemieckich w Europie Północnej, Środkowej i Wschodniej w okresie średniowiecza i późnego średniowiecza. To nie przypadek, że w regionie powstała Hanza. W innych częściach Europy, takich jak Anglia i Francja, wzrost scentralizowanego państwa narodowego ograniczył zdolność miast do niezależnego tworzenia oddzielnych sojuszy regionalnych. Bez centralnego rządu w krajach niemieckich ważne gospodarczo miasta na północy praktycznie rządziły sobą.
Historia gospodarcza Niemiec w XIII i XIV wieku jest w rzeczywistości niczym innym jak historią ważnych miast. W rezultacie miasta te miały wiele możliwości do robienia tego, co chcieli, w tym organizowania się między sobą według własnego uznania, szczególnie w celu ochrony swoich regionalnych interesów handlowych. Pierwszym impulsem do utworzenia „Hanzy” była samoobrona kupców zajmujących się handlem wzdłuż Morza Bałtyckiego i Morza Północnego. W tym czasie królowie niemieccy byli praktycznie bezsilni wobec przestrzegania przepisów ustawowych i wykonawczych, które są ważne dla sprawnego funkcjonowania rosnących interesów handlowych. Handel ten polegał w dużej mierze na wysyłce statków nieporęcznymi surowcami o niskiej wartości jednostkowej z obszarów nieuprzemysłowionych na Morzu Bałtyckim. Szczególnym problemem kupców z północnych Niemiec było zakłócenie ruchu towarowego przez piratów i rabusiów.
Liga Hanzeatycka została początkowo utworzona jako sojusz między miastami Lubeka i Hamburg w celu monitorowania rzek i ulic w tej części Niemiec. Z czasem inne miasta z północnych Niemiec przystąpiły do sojuszu. W latach 50. liczba członków osiągnęła 50 miast. Podczas gdy liczba miast w Lidze Hanzeatyckiej stale się zmieniała (ponieważ mogły one wchodzić i wycofywać się z ligi według własnego uznania), średnia wielkość Ligi Hanzeatyckiej do 1375 r. Wynosiła prawie 100 członków. Rozprzestrzeniła się także obecność geograficzna Ligi Hanzeatyckiej. Pod koniec XIII wieku działalność Ligi Hanzeatyckiej rozszerzyła się z Flandrii i Anglii na Północną Rosję. W połowie XIV wieku założył swoich kupców na chrześcijańskich terytoriach łacińskich – Brugii, Londynie, Bergen, Sztokholmie – oraz w pogańskich krajach Europy Wschodniej i Rosji. W miarę powiększania się Związku Hanzeatyckiego z czasem członkostwo i zasięg geograficzny sprawiły, że jego funkcje wykraczały poza zwykłe działania policji i obejmowały szersze umowy handlowe.
Pierwsza obejmowała wzajemne umowy handlowe między miastami członkowskimi, a na koniec obejmowała umowy wzajemne, aby zagwarantować członkom monopol na handel produktami z Morza Bałtyckiego i Morza Północnego, w tym ze śledziami i sklepami morskimi. Dzięki takim umowom Hanzerzy skutecznie koordynowali działalność swoich członków w celach gospodarczych i tym samym działali jako de facto kartel w regionie.
Podczas gdy interesy handlowe były kluczowe dla Ligi Hanzeatyckiej przez cały czas jej istnienia, ostatecznie przybrała ona charakter unii polityczno-wojskowej. Stworzył własną flagę, agendę dyplomatyczną i personel oraz flotę. Wprowadzono także rodzaj parlamentu (lub diety) w celu stworzenia i uchwalenia przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących wszystkich miast członkowskich. Najpoważniejszą decyzją polityczną Związku Hanzeatyckiego było przystąpienie do wojny z Danią w 1379 r.
Ścisła współzależność między celami politycznymi a interesami handlowymi Ligi Hanzeatyckiej znajduje odzwierciedlenie w warunkach pokojowych wymaganych przez Ligę Hanzeatycką (Peace of Stralsund, 1379): wolny handel dla miast ligowych na terytorium Danii i swobodny przepływ dla kupców z północnych Niemiec, żegluga przez wody duńskie. W następnym stuleciu Liga Hanzeatycka wybrała ekonomiczny bojkot wojny jako bardziej skuteczny i mniej niszczycielski sposób wykorzystania sporów geopolitycznych. Upadek ligi hanzeatyckiej rozpoczął się pod koniec XV i do XVI wieku. Wewnętrznie osłabienie spójności Ligi Hanzeatyckiej zaczęło się od narastającej niezgody i komercyjnej rywalizacji między członkami. Rozwój sytuacji na świecie, w którym działała również Liga Hanzeatycka, sprawił, że pozycja grupy była niemożliwa do utrzymania. Liga Hanzeatycka nie mogła znieść wzrostu kapitalizmu w Europie.
Rzeczywiście, operacje komercyjne Ligi Hanzeatyckiej były raczej szczątkowe w porównaniu z bardziej wyrafinowanymi instrumentami kapitalistycznymi i mentalnością, które wyprzedzały inne części Europy. Surowe przepisy, które Liga Hanzeatycka narzuciła swoim członkom, poważnie utrudniały akceptację bardziej innowacyjnych metod kapitalistycznych. Krytyczne wsparcie finansowe, handlowe i wojskowe ze strony ich rządów centralnych dało Anglii, Francji i Holandii szansę przełamania wielowiekowego monopolu Hanzeatyckiej Ligi na Morzu Bałtyckim. W każdym razie pojawienie się zyskownego handlu atlantyckiego w XVI i XVII wieku, które sygnalizowało początek wczesnego okresu nowożytnego w historii świata, sprawiło, że działalność handlowa na Morzu Bałtyckim stała się niewielka.
